Tarihte geride iz bırakmış, insanlığın geleceğini iyi ya da kötü şekillendirmiş çok sayıda kişi yaşamış ve birçok olaylar yaşanmıştır.
Bu kişilerin arasında milyonlarca insanın ölümüne sebep olan, dünyaya korku salanı olduğu gibi; yaptıkları yenilikler ile demokrasinin temellerini atan, icat ettikleri ve buluşlarıyla hayatımızı kolaylaştıranları da bulunmaktadır.
Toplumu inşa eden ve şekillendiren daha çok liderler ve liderlerin olduğu toplumsal hareketlerdir.
İnsanların kaderini belirlemiş, medeniyetlerin yükseliş ve çöküşüne sebep olmuş, verdikleri kararlarla ya da icat ettikleriyle tarihin gidişini etkilemiş bu insanlar yaptıkları ile toplumları etkilemiş, yönlendirmiş veya şekillendirmiş ve tarihteki yerlerini almışlardır.
Bazıları da yine insanlar tarafından oluşturulmuş hayal kahramanları ya da fantastik birileridir.
Bunlardan birisi de Deli Dumrul. Kısaca hikayesine ve yaptıklarına bakalım.
Dede Korkut Kitabı'ndaki bir hikâyenin delidolu konusan, gözü pek kahramanı Deli Dumrul.
Bu hikâyede Deli Dumrul'un tabiatüstü kuvvetlerle savaşması ve Deli Dumrul ile karısının birbirlerine olan aşkı anlatılır.
Genç bir yiğidin canını aldığı için Azrail'e kızıp meydan okuyan Dumrul, Tanrı'nın anlayan gazabına uğrar ve ölüme mahkûm edilir. Ölümden kurtulamayacağını Dumrul, Tanrı'ya yalvarır, Tanrı da canı yerine can bulması şartıyla onu bağışlayacağını bildirir. Dumrul, anasıyla babasına koşar, kendi yerine ölmeyi kabul edip etmeyeceklerini sorar; ikisi de canlarını vermek istemez. Bunun üzerine ölümden kurtulamayacağını anlayan Dumrul, eşiyle vedâlaşmaya gider. Karısı, onun yerine canını vermeyi teklif eder. Genç karı kocanın bu fedakâr ve temiz aşklarını mükâfatlandırmak isteyen tanrı, Azrail'e yaşlı ana babanın canlarının almasını buyurarak onların ömürlerini de Dumrul ile eşine ekler. Deli Dumrul hikâyesi Oğuzların İslâmlığı benimsemesinden sonra din ve tek tanrı hakkındaki inanç ve düşüncelerini yansıtır.
