Tüm hücreler havadaki oksijene ihtiyaç duyar. Akciğerler bu havadaki oksijenin alınarak kana geçirilmesinden kan damarları ve içindeki kanda havadan alınan bu oksijenin vücuttaki tüm organ ve hücrelere iletilmesinden sorumludur. Burdan da anlayacağımız gibi hücrelere oksijenin ulaştırabilmemiz için öncelikle akciğerlerin iyi çalışması gerekir. Daha sonar da oksijenlenen kanın hücrelere ulaşması gerekir. Eğer bu iki sistem de iyi çalışırsa hücreler organlar ve dolayısıyla insane vücudu sağlıklı olur.
Akciğerler ne kadar mükemmel çalışırsa çalışsın damarda pıhtıya bağlı tıkanma oluşursa o doku ve hücrelere oksijen gidemez ve hücrelerin dokuların ölmesine sebep olur.
Gelin ilk once pıhtının ne olduğunu konuşarak başlayalım.
Pıhtı kanın içindeki hücre ve diğer maddelerin birleşerek oluşturduğu bir tortudur.Bu pıhtı kana göre daha katı olduğu için kan gibi akışkan değildir ve bulunduğu yerde bir duvar oluşturarak kan akımını bozabilir veya tamamen engelleyebilir.
Herkes parmağını kesmiştir değil mi? Parmağımız kesilince buradan kan akmaya başlar ama bir müddet sonra kanama azalır sonra ise tamamen durur. İşte bu kanamayı durduran şey pıhtıdır. İşte insan vücudunda kan damarlarının içinde pıhtı oluşturabilecek hücre ve maddeler hep vardır ve gerekli olduğunda da yapılarını değiştirerek hemen pıhtı oluştururlar. Bu durum bizim için gerekli ve hayati önemi olan bir durumdur. Aksini düşünürsek bir yerimizi kestiğimizi ve kanın hiç durmadan vücudumuzun dışına aktığını. Kan kaybından ölüm gerçekleşirdi.
Pıhtı oluşmasının önemli ve gerekli olduğunu söyledik. Pıhtının vücudumuzunda kanamayı engellemesi dışında oluşması istenmez. Yani vücudun içinde oluşması istenmez. Çünkü bu pıhtı damarın içinde oluşursa damarı tıkar ve o damarın kan götürdüğü organ veya dokuların oksijensiz kalmasına dolayısıyla ölmesine sebep olur. Eğer bu pıhtı kalp damarını tıkarsa kalp krizi, beyin damarını tıkarsa inme, felç, akciğer damarını tıkarsa da akciğer embolisi denir.
Tabi ki küçük pıhtılar çok küçük alanları etkileceği için farkedilmeyedebilir. Ancak çok büyük pıhtılar tamamen organın kanlanmasını engelleyerek organın dolayısıyla da bizim ölümümüze sebep olabilir. Yani bu durum hiç farkedilmeden atlatılabileceği gibi çok ağır sonuçlara da sebep olabilir.
Peki damar tıkanıklığına sebep olan pıhtı neden oluşur?
Genelde 3 ana sebepten oluşur. Bunlar dammar duvarının hasarı, pıhtılaşma sisteminin kendi kendini aktiflemesi ve son olarakta kan akımının yavaşlamasıdır. Bu 3 durumu zamanında virchow denilen bir kişi tanımlamış. Bu 3 ana sebebi biraz önceki parmağımızı kestiğimiz örnekle açıklamak istiyorum.
Parmağımızı kestiğimizde belli bir sure sonar pıhtı oluşur ve kanamayı durdurur dedik. Peki pıhtıyı oluşturan hücre ve maddeler pıhtı oluşturması gerektirdiğini nasıl anlarlar. Normalde damarların içi pürüssüzdür ve kesinlikle pıhtılaşmayı sağlayacak bu hücreleri ve maddeleri uyaracak bir alan yoktur. Biz elimizi kestiğimizde aslında dammar kesilmiş oluyor ve pürüssüz olan dammar hasarlanıyor. Hasarlı alanlar hemen pıhtılaşma hücreleri olan trombositleri ve pıhtılaşmada görevli pıhtılaşma faktörlerini uyarır. Böylece pıhtılaşma başlamış olur. Bu pıhtılaşma kanama durana kadar artarak devam eder. Işte pıhtılaşma sistemini uyaran şey dammarda oluşan hasardır. Damarın duvarının hasarlanması pıhtıya sebep olabilecek ilk durumdur. Buduruma örnek travma ameliyat gibi olaylardır. Ayrıca bazı hastalıklarda dammar duvarında hasara sebep olarak pıhtılaşma sistemini uyarır ve pıhtı oluşmasına sebep olur.
Ayrıca insan vücudunda pıhtı oluşmasını sağlayan sistemin tam tersi bir sistemde vardır. Bu system kanı cıvıklaştıran yani pıhtı oluşumunu engelleyen hatta oluşan pıhtıyı eriten bir sistemdir. Bu system kan damarlarının içinde gereksiz ve zamansız yere pıhtı oluşmasını engeller. Ve bu iki sistem bir birlerini sürekli dengede tutarlar. Bu denge hali herhangi birinin lehine bozulursa işte o zaman sorun çıkmaya başlar. Bu dengeziliği de örnekle açıklayalım. Mesela parmağımızı kestiğimiz zaman pıhtı oluşmasını engelleyen yani cıvıklaşmasını sağlayan sistem baskın olsaydı pıhtı hemen oluşmayacak ve parmağımız çok uzun süreler kanayacaktır. Biz gereksiz yere fazla miktarda kan kaybedecektik. Biz bu sistemi pıhtıların yani dammar tıkanıklıklarının tedavisinde kullanıyoruz. Pıhtı oluşan kişilere verdiğimiz tedaviler bu sistemin baskın hale gelmesine sebep olarak mevcut pıhtının büyümesini ve zamanla erimesini sağlar. Zaten bu tedavide kullanılan ilaçlara da kansulandırıcılar denir.
Tam tersine elimiz kesildiğinde pıhtılaşmayı sağlayan sistem daha baskın olsaydı ozaman da parmağınızın kanaması hemen duracaktı ama vücudunuzda da hemen heryer de olmaması gereken yerlerde pıhtı oluşturarak soruna yol açacaktı. İşte bu durumada pıhtılaşma sisteminin kendi kendine aktifleşmesi denir. Bu duruma da örnek trombofili hastatlıklarıdır. Bu kişiler pıhtı oluşturmaya yatkın olduklarından akciğere pıhtı atması ihtimali normal kişilere gore daha fazladır.
Son olarakta kan akımının çok yavaşlaması olayı var. Normalde kan dolaşımı hızlı bir şekilde aktığı için pıhtılaşma sisteminin elamanları yan yana gelemez ve pıhtı oluşmasını başlatamaz. Eğer kan akımı bir yerde yavaşlarsa veya durursa zamanla pıhtılaşma sistemi elemanları yan yana gelerek pıhtı oluştururlar. Bu duruma ise uzun surely yolculuklar örnektir. Bu yolculuklarda bacaklar hareket etmezler ve bacaklarda kan akımı yavaşlar. Yavaşlayan kanda pıhtı oluşmasına yatkınlık yapar. Bu nedenle uzun yolculuklarda birkaç saatte bir mola verilip yürünmesi önerilir.
3 sebeple oluşan pıhtılar bir şekilde oluştukları yerde veya buradan koparlarsa gidip bir damarı tıkayabilirler.
Akciğere atan pıhtılarda genel olarak bacakta baldır toplar damarlarında oluşur. Oluşan pıhtılar burden koparak akciğer damarına yerleşirler. Yerleştiği yerin kan akımını engellerler ve akciğerin o kısmı çalışamaz hale gelir. Atan pıhtının büyüklüğüne yerine ve hastanın özelliklerine gore değişmekle birlikte kişide bazı şikayetlere sebep olur. Kabaca göğüs ağrısı,nefes darlığı, tükürükle ağızdan kan gelmesi ve bazende bayılmalara sebep olabilir.
